Endometrioza

Endometrioza charakteryzuje się występowaniem fragmentów błony śluzowej macicy (endometrium) w innych narządach poza jamą macicy i funkcjonuje w podobny sposób jak w macicy. W trakcie cyklu miesiączkowego podlega ona zmianom hormonalnym, a w trakcie miesiączki zaczyna się złuszczać i krwawić. W związku z tym, że krew nie ma odpowiedniego odpływu i gromadzi się tworząc skrzepy, bardzo często dochodzi do powstawania różnego rodzaju torbieli oraz stanów zapalnych. Zmiany endometrialne z każdym cyklem powiększają się jak również mogą powstawać w innych miejscach powodując coraz bardziej nasilające się objawy tej choroby.
     
      Najczęściej ogniska endometriozy występują w narządzie rodnym kobiety, szczególnie na jajnikach, jajowodach oraz części pochwowej szyjki macicy i zatoce Douglasa. Poza narządem rodnym mogą także występować w narządach układu moczowego, jelitach, wyrostku robaczkowym. Fragmenty błony śluzowej macicy mogą także w sporadycznych przypadkach umiejscowić się w bardzo odległych narządach jak np. serce czy płuca. 
     
      Przeszczepy endometrium mogą nastąpić w wyniku zabiegów czy tez operacji wykonywanych na macicy. Bardzo często zmiany te występują w bliznach pooperacyjnych. Może dojść również do nieprawidłowego wszczepienia się endometrium w blizny na szyjce macicy będące wynikiem różnego rodzaju jej uszkodzeń powstałych po przebytych porodach drogą pochwową lub też zbyt inwazyjnego usunięcia nadżerki części pochwowej szyjki macicy. 
     
      Jedną z teorii pojawienia się fragmentów endometrium w narządzie rodnym jest refluks krwi miesiączkowej. Podczas krwawienia miesiączkowego krew wraz ze złuszczoną błoną śluzową nie wypływa na zewnątrz lecz cofa się do macicy a stamtąd dostaje się poprzez jajowody do jajników. Uszkodzenia szyjki macicy powodujące blizny mogą powodować utrudniony odpływ krwi miesiączkowej. Zbyt małe rozwarcie ujścia szyjki macicy np. w przypadku niektórych kobiet, które nie rodziły drogą pochwową również może stanowić barierę odpływu krwi miesiączkowej. 
     
      Przyczyny nieprawidłowego umiejscowienia endometrium mogą być również związane z rozsiewem jej drogą węzłów chłonnych lub naczyń krwionośnych. Taka hipoteza pozwala na wytłumaczenie istnienia ognisk endometrialnych w odległych od macicy miejscach jak np. opłucna. 
     
      Wszystkie przedstawione powyżej prawdopodobne przyczyny powstawania endometriozy sugerują przeszczep błony śluzowej wyścielającej wnętrze macicy. Istnieją jednak teorie, na podstawie których ogniska endometrialne powstają na skutek nieprawidłowego rozrostu, czynności i struktury komórek macierzystych wyścielających w życiu płodowym jamę brzuszną.
     
      Ważną rolę w procesie powstawania endometriozy może mieć również układ immunologiczny oraz czynnik genetyczny. Upośledzenie odporności oraz rodzinne występowanie tej choroby wysuwa kolejne hipotezy przyczyn jej powstawania.
     
      W związku z tym, że objawy endometriozy mogą dotyczyć różnych narządów i są one zróżnicowane w zależności od umiejscowienia zmian, rozpoznanie tej choroby jest niezmiernie trudne. Najczęstszymi objawami mogącymi sugerować występowanie endometriozy są silne bóle miesiączkowe. Pojawić się one mogą już na kilka dni przed spodziewaną miesiączką i utrzymywać się aż do zakończenia krwawienia miesiączkowego a niekiedy nawet dłużej. Do bólów podbrzusza dołączyć mogą bóle krzyża, bóle przy oddawania moczu i stolca, jak również biegunki, wymioty i bóle głowy. W przypadku endometriozy miesiączki zazwyczaj są znacznie dłuższe i obfitsze a czasami pojawiają się także krwawienia międzymiesiączkowe. Jeżeli zmiany umiejscawiają się w zatoce Douglasa, kobieta może odczuwać ból podczas stosunków płciowych. Może dochodzić również do krwawień z cewki moczowej bądź odbytu. 
     
      Zmiany endometrialne w jajnikach mogą stać się przyczyną zaburzenia ich funkcjonowania. Zrosty powstałe w jej wyniku na jajnikach lub jajowodach mogą stać się przyczyną trudności z zajściem w ciążę. W związku z tym, że ogniska endometrialne wytwarzają prostaglandyny u kobiet z ta chorobą może częściej dochodzić o poronień. Występowanie tych objawów nie jest proporcjonalne do wielkości występujących zmian. Zdarza się bowiem tak, że pomimo szeroko rozprzestrzenionej choroby kobieta nie odczuwa żadnych dolegliwości. 
     
      Jeżeli nie występują żadne objawy endometriozy a istnieje prawdopodobieństwo jej istnienia np. w przypadku niepłodności, konieczne jest przeprowadzenie odpowiednich metod diagnostycznych pozwalających na jej rozpoznanie. Prócz podstawowego badania ginekologicznego, USG, tomografii komputerowej czy też rezonansu magnetycznego, które są badaniami nieinwazyjnymi lecz nie pozwalającymi w pełni na rozpoznanie choroby, stosuje się laparoskopię. Laparoskopia możliwa dokładną ocenę zmian endometrialnych oraz pobranie materiału do badania histopatologicznego potwierdzającego rozpoznanie. 
     
      Leczenie endometriozy uzależnione jest od wieku kobiety, a w szczególności od jej planów rozrodczych. Niewątpliwie ogromne znaczenie ma także stopień zaawansowania choroby, jak również nasilenie objawów wywołanych zmianami endometrialnymi. Leczenie endometriozy jest niezmiernie trudne i bardzo rzadko dochodzi do całkowitego wyleczenia. Choroba ta wykazuje tendencję do nawrotów. Najczęściej, szczególnie u kobiet młodych, które chcą zajść w ciążę, terapię rozpoczyna się od leczenia zachowawczego polegającego na przyjmowaniu leków hormonalnych, które wywołują pseudociążę zatrzymując miesiączkowanie a tym samym rozprzestrzenianie się choroby. Przeważnie stosuje się hormonalne środki antykoncepcyjne. W przypadku, gdy leczenie farmakologiczne nie przyniesie zadowalających rezultatów przystępuje się do laparoskopii. W trakcie zabiegu ogniska endometriozy niszczy się poprzez ich przyżeganie. Nigdy jednak nie ma pewności, że udało się znaleźć wszystkie zmiany. Istnieje wiec ryzyko, że część z nich pozostała niezauważona i po zabiegu nadal będą się rozwijać. Dlatego też, u kobiet, które chcą posiadać dziecko zaleca się zajście w ciążę w najbliższych miesiącach po zabiegu. Zdarza się, że po urodzeniu dziecka zmiany endometrialne cofają się samoistnie.